17 oktober 2013

Wandeling door de heerlijkheid Leur

Capellen Hof, tegenwoordig een B&B

Leur is één van de kleinste plaatsjes – eigenlijk niet meer dan een buurtschap – in de regio Nijmegen, vlakbij Wijchen. Maar wel een buurtschap met een zeer lange historie. Fietsend door Leur springt het kerkje het eerst in het oog. Je hoeft geen kenner te zijn om te zien dat het kerkje een lange historie achter zich heeft, daarmee de geschiedenis van Leur weerspiegelend.

Schitterende boerderij in "de heerlijkheid"

Al in de vroege middeleeuwen is de zandrug in Leur (toentertijd Lore) bewoond. Al vroeg heeft er ook een houten kerkje gestaan. Later werd het kerkje uit steen opgetrokken. Ook daarna is het kerkje nog diverse malen verbouwd, al naar gelang de beheerders ervan. Wie langs de kerk naar achteren loopt komt bij een heuvel. Zeker is dat deze heuvel dienst heeft gedaan als “vliedberg”, een vluchtheuvel om de bewoners en hun levende have tegen overstromingen van de Maas.

Het vermoeden bestaat echter dat eronder de resten liggen van een motteburcht uit het begin van de middeleeuwen. Een motteburcht is een voorloper van de stenen burchten die later werden gebouwd. Een Motteburcht bestaat uit een omheinde en omgrachtte heuvel met daarbinnen bebouwing. De omheining was aanvankelijk van hout, later van steen. Duidelijk is op de afbeelding de scheiding te herkennen tussen de burcht zelf en het minder beschermde voorterrein. Een principe dat we bij latere burchten terug vinden (denk aan het kasteel Doornenburg, waar de voorburcht nog vrijwel geheel intact is).
Het belang van Leur (en z’n motteburcht) wordt duidelijk als we ons realiseren dat het op de oude weg van Nijmegen naar Den Bosch ligt, waarbij het vlakbij de grens (de Maas!) lag tussen Gelre en Brabant.

Aangenomen wordt dat het weiland tussen het kerkje en de Leurse hof de plaats is waar de “voorburcht” zich bevond.

In de Vroege Middeleeuwen slaagden enkele adellijke grondbezitters erin om steeds meer politieke, economische en juridische macht te verwerven. Ze noemden zich 'heer' en hun gebied heette 'heerlijkheid'. De heer woonde in een kasteel, van waaruit hij zijn gebied bestuurde. Zo ook bij Leur in het Land van Maas en Waal.

Heerlijke rechten
Zo'n heerlijkheid bestond vooral uit een hoeveelheid rechten, zoals het recht om orde te handhaven, rechtspraak toe te passen en belasting te innen. Ook het jachtrecht, visrecht en molenrecht hoorden daarbij. Vaak waren de heren alleen verantwoording verschuldigd aan de koning of de keizer, dus niet aan een hertog of graaf.

Leur
Het Land van Maas en Waal telde verschillende van dit soort heerlijkheden. Als een van de weinige heeft Leur haar karakter als landgoed kunnen bewaren. Leur hoorde in de Middeleeuwen tot het aartsbisdom Keulen. In 1311 kwam Leur in het bezit van Cisterciënzer monniken, die de woeste grond ontgonnen en geschikt maakte voor de landbouw. Eind 18e eeuw is een landgoed aangelegd met park in romantische landschapsstijl. Opvallend zijn de grote, statige lanen met prachtige eiken en beuken.

Motte
Naast de kerk staat een geheimzinnige heuvel.

Kerkje

Waarschijnlijk is het een motte, een kunstmatig opgeworpen heuvel waar een houten burcht op stond. Mogelijk is de motte aangelegd in de 11e eeuw, in opdracht van de aartsbisschop van Keulen. Later is de heuvel gebruikt als vliedberg, een vluchtplek voor bevolking en vee tijdens overstromingen.

Kerk

Ligging

Leur is één van de kleinste dorpjes in het Land van Maas en Waal en heeft een beschermd dorpsgezicht. Vele woningen, hoofdzakelijk boerderijen, zijn dan ook beschermd monument. Het dorp is goed bereikbaar via de A50.

Gebruik
Behalve voor de eredienst is de kerk zeer geschikt voor huwelijks- en gedenkdiensten, concerten, culturele bijeenkomsten en voordrachten. Op losse stoelen in het koor en banken in het schip is plaats voor meer dan 120 bezoekers. Sinds 1987 is de Stichting Vrienden van de Kerk te Leur verantwoordelijk voor beheer en exploitatie van de kerk, die een geliefd decor voor huwelijkssluitingen is geworden. Artikelen van de kerk als een boekje over de geschiedenis van de kerk, ansichtkaarten en pentekeningen zijn in de kerk te koop. Inlichtingen: de heer Van Capelleveen.

Geschiedenis
Het middeleeuwse karakteristieke kerkje van Leur, omringd door eikenbomen op een verhoogd kerkhof, verraadt vele bouwfasen. De sobere toren met overhellende spits en het schip stammen uit het eind van de dertiende en het begin van de veertiende eeuw. Aan de oostkant valt het zestiende-eeuwse gotische koor op. Aan de kerk in haar huidige vorm ging een romaans kerkje uit de twaalfde/dertiende eeuw vooraf. Het torenportaal deed ooit dienst als dorpsgevangenis.

Exterieur/interieur

Robuust torenportaal met koepelgewelf in onbepleisterd metselwerk. De voorkerk heeft witgepleisterde muren met stemmige glas-in-lood-ramen, overkoepeld door een houten tongewelf. Achter op het balkon een kabinetorgel van de Duitse orgelbouwer E. Leichel uit ca. 1875, waarin ouder pijpwerk voorkomt. In het schip eikenhouten banken waarin 16de eeuwse gesneden panelen en smeedijzeren kaarsenstandaards zijn opgenomen. Het laat-gotische koor is door midddel van een triomfboog van het oudere schip gescheiden.
Zowel op het netgewelf als op de noordwand van het koor zijn opmerkelijke schilderingen aangebracht. Tegen de oostwand staat een kansel uit de achttiende eeuw met daarvoor een in het gewelf opgehangen neo-gotische kroonluchter. De dertiende-eeuwse doopvont herinnert aan het romaanse kerkje. Een gedenksteen in het koor herinnert aan de watersnood van 1799.

Restauraties
De kerk van Leur is in 1976 overgedragen aan de SOGK. De zeer noodzakelijke restauratie startte in 1984 Exterieur/Interieuen werd op 12 juni 1987 voltooid. Bij deze gelegenheid werd de kerk feestelijk in gebruik genomen. 

Landhuis

Te midden van dit parkbos vinden we geen kasteel, maar een sober, statig landhuis met classicistische motieven uit de 18e eeuw. Het landgoed telt bijna 50 hectare en is nog altijd in bezit van de familie Verschuer. Een eindje verder ligt het gehucht Leur, met de bovenvermelde prachtige kerk uit de 13e/14e eeuw. Heel bijzonder zijn enkele originele muurschilderingen uit de 15e/16e eeuw. Op het landgoed is een bezoekerscentrum, gevestigd in een oude Vlaamse schuur.

Bij de toegangspoort

Huis te Leur, particulier bewoond door Otto van Verschuer

Het landgoed telt bijna 300 hectare en is nogal altijd in bezit van een en dezelfde familie. 

Angus vee

In het prachtig gelegen Gelderse dorp Leur (bij Wijchen) wordt sinds 1994 Aberdeen Angus vee gehouden op de Leurse Angus Boerderij. De boerderij is een initiatief van Landgoed Heerlijkheid Leur.

Verkoop vleespaketten

Aberdeen Angus vee

Op de boerderij worden uitsluitend vleeskoeien van het ras Aberdeen Angus gehouden. De doelstelling van de boerderij is: op kleine schaal een alternatief te bieden voor de op bedrijfsmatige productie gerichte reguliere veehouderij, geen gesleep met dieren, geen voer uit de fabriek, geen lege wei met het vee het gehele jaar op stal, geen “productie om de productie”.

Aberdeen Angus vee

In plaats daarvan streeft de boer ernaar dit trotse, van oorsprong Schotse vee op een extensieve en natuurvriendelijk wijze te houden, in harmonie met de lieflijke omgeving. Met andere woorden, hij wil met respect en zorg met deze dieren omgaan. De bedrijfsopzet is bewust kleinschalig en zij hebben ook niet alléén de ambitie om groter te groeien, maar streven er vooral naar om de balans te bewaken tussen duurzaamheid en bedrijfsvoering.

Restaurant de Leurse Hof
De boerderij waarin het restaurant is gevestigd behoort tot het landgoed van familie Van Verschuer en is gebouwd rond 1840. Het pand heeft een rijke historie en heeft door de jaren heen vele bezoekers aangetrokken.

Oorspronkelijk had uitsluitend het voorhuis van de boerderij de functie van café-biljart. Pas veel later (rond 1920) is de bovenverdieping gebouwd en heeft het pand dienst gedaan als leerlooierij, naast de functie van boerderij met koeien.

Destijds werd deze locatie tevens ANWB-punt voor de fietspomp, aangeboden door de Graaf van Limburg-Stierum. Er staat nog steeds een mooi oud ANWB bord aan de voorzijde van het pand, waarlangs de ‘doorgaande’ weg naar Wijchen liep.

De meest recente verbouwing, die van de zomermaanden 2006, is misschien wel de grootste in de geschiedenis van het pand geweest. Het geheel heeft nu een moderne, transparante, uitstraling (de open keuken, veel licht), maar met behoud van de oude, vertrouwde charme en sfeer van het gebouw.

16 oktober 2013

Bezoek Museum voor moderne kunst Arnhem

Een museumcollectie vormt zich over een lange periode, langs lijnen van beleid, voorkeuren, economie en toeval. Het MMKA heeft het geluk dat er voor een groot deel van de verzameling moderne en hedendaagse beeldende kunst een spannende rode draad bestaat: het realisme, met als twee pijlers het vooroorlogse neorealisme en de naoorlogse nieuwe figuratie. De vasthoudendheid van het verzamelbeleid door de tijd heen heeft er intussen voor gezorgd dat het MMKA de belangrijkste neorealisten van Nederland in huis heeft. 
 
Op grote wandvullende depotrekken verspreid over twee verdiepingen worden meer dan honderd schilderijen in chronologische weergave van 1900 tot het heden getoond, van Breitner tot het meest recente werk van de internationaal doorbrekende kunstenaar Melissa Gordon. Daarnaast zijn vijftien kunstenaars en vormgevers bijzonder uitgelicht, omdat ze voor de collecties beeldende en toegepaste kunst van bijzonder belang zijn. Dit zijn onder meer bekende neorealisten als Charley Toorop, Carel Willink, Dick Ket en de naoorlogse kunstenaars Reinier Lucassen en Marlène Dumas.

Bij de collectie moderne en hedendaagse toegepaste kunst en sieraden, waarvan tevens een kleine honderd objecten getoond worden, is het realisme een minder vanzelfsprekend uitgangspunt. De basis voor deze collectie werd in 1935 gelegd door een legaat van Henri Eilbracht waarin zich vroeg twintigste-eeuws sieraardewerk van Theo Colenbrander voor de Arnhemse NV Plateelbakkerij RAM bevond. De collectie bestaat verder uit glas, naoorlogse keramiek, sieraden, accessoires en hedendaags design, onder meer van Andries Copier, Etie van Rees en Ineke Hans. Het MMKA nodigt het publiek uit om deze bijzondere collectie toegepaste kunst in relatie tot de beeldende kunst te ontdekken, en andersom.

Arnout Visser

Beroemd is zijn ingenieuze olie – en azijnstel Salad Sunrise (voor Droog), waarbij de olie en azijn niet gescheiden zijn maar –volgens hun natuurlijke eigenschappen- in dezelfde buis bovenop elkaar drijven.

Salad Sunrise

Of neem zijnZoutloper, een kruising tussen een zoutvaatje en zandloper. Arnout Visser is een verrassende vormgever die vanuit uiterst originele, vaak natuurkundige invalshoeken producten bedenkt en ontwikkelt. Vaak doet hij dat samen met anderen, in Nederland, Tsjechië of Kenia. Zelf noemt hij zich een ‘vormvinder’ met een liefde voor glas. 

Werkplaats
In de tentoonstelling zijn honderden gebruiksvoorwerpen die Arnout Visser de afgelopen jaren heeft bedacht en uitgevoerd uitgestald op grote rekken, alsof je een bezoek brengt aan zijn werkplaats. De uitvindingen komen tot leven door de verhalen die er verteld worden over zijn samenwerking met glasblazers in Kenia en Tsjechië en zijn band met het wereldwijd bekende Droog. In het laboratorium worden de mogelijkheden van glas uitgelicht en nodigen glazenvideoheads uit om je hoofd in te steken. Hierin vertelt de vormvinder persoonlijk over de achtergrond van zijn werkwijze, experimenten en resultaten. In de museumtuin staat  een Kijklab opgesteld met door Arnout Visser uitgevoerde instrumenten als een barometer, zoutmaker en windmolen waarin zijn gebruik van natuurkundige wetten nog meer inzichtelijk wordt. In het museumcafé ten slotte is het prettig pauzeren met een gevuld glas van Arnout Visser in de hand. Vandaar is het uitzicht over tuin en Rijn op een bijzondere manier te bekijken met de glazen ‘kijker’ die Arnout Visser speciaal voor deze gelegenheid ontwikkelt.

Beursobject 2012

Arnout Visser 
Arnout Visser (Middelburg 1962) voltooide in 1989 zijn opleiding aan de Hogeschool voor de Kunsten in Arnhem en studeerde vervolgens aan de Domus Academy in Milaan. Hij woont en werkt in Arnhem. Zijn werk is bekroond met internationale prijzen, waaronder de Red Dot product design Award in 2007.
Onder meer het Museum of Modern Art in New York en het Museum voor Moderne Kunst Arnhem hebben zijn werk aangekocht.

David Bielander

Van het gewone iets bijzonders maken, dat is de gave van David Bielander. Zijn sieraden hebben alledaagse onderwerpen, zoals vruchten en dieren.

Bielander weet het vertrouwde met het onverwachte te combineren en doet dat op een humoristische, speelse manier met soms ongebruikelijke edelsmeedmaterialen.
Zo zat de kever al in een lepel besloten, wezen gekleurde punaises de weg naar de schubben van de Koi karper. Ambachtschap is een wezenlijk onderdeel van zijn werk en werkwijze, maar het woord traditioneel is hier niet van toepassing.
De tentoonstelling toont bekende en minder bekende sieraden vanaf zijn studiejaren tot nu, in een adembenemende setting ontworpen door Studio Aandacht, in nauwe samenwerking met de kunstenaar.

David Bielander (Basel, 1968) woont en werkt in München. Na vele prijzen won hij vorig jaar de Françoise van den Bosch Prijs 2012, de internationale prijs voor het hedendaagse sieraad.